Janusz Witowicz (1937 - 2021)
Janusz Witowicz na Kalwarii Pacławskiej, 1986 r. Fot. Zdzisław Świeca
Janusz Witowicz urodził się 16 grudnia 1937 r. w Tarnopolu, mieście leżącym na terenie obecnej Ukrainy, a od 1945 r. związany był z Rzeszowem. To właśnie tu, w 1955 r. ukończył I Liceum Ogólnokształcące. Po maturze wyjechał do Warszawy aby rozpocząć studia na Wydziale Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Już wówczas regularnie współpracował ze Studenckim Klubem Fotografii i Filmu „Limes”.
Jako fotograf zadebiutował w 1966 r. na II Wystawie Fotografii Artystycznej Studentów Warszawy, na której zdobył I nagrodę. Od samego początku uczestniczył w wystawach, konkursach i plenerach fotograficznych. Julian Ataman - postać niezwykle ważna dla rzeszowskiej kultury i sztuki - pisał wówczas: ... Fotografia stała się dla niego głównym polem aktywności twórczej, społecznej i w pewnym sensie także sposobem na życie. Sam Witowicz również wielokrotnie wspominał: ... Na początku było to raczej hobby, potem bardziej świadome wyrażanie swojego stosunku do świata, wreszcie źródło utrzymania.
W 1973 r., po powrocie do Rzeszowa, wstąpił do Rzeszowskiego Towarzystwa Fotograficznego (RTF), w którym jako członek zarządu od 1982 r. kierował pracami tzw. „Grupy Młodych”. W 1984 r. został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików w okręgu krakowskim. Założył i prowadził studencką grupę fotograficzną „Agat”, która działała w latach 1988-1990 przy studenckim klubie „Plus” na Politechnice Rzeszowskiej.
Fotografie Janusza Witowicza to przede wszystkim wyrazisty i momentami niezwykle emocjonalny reportaż, z przeplatającymi się motywami przyrody, krajobrazu oraz wizualnej kreacji. Dr Krzysztof Ruszel pisał, że ... W fotogramach Janusza Witowicza ważna jest przede wszystkim warstwa znaczeń i zawarte tam przesłanie; na uboczu pozostają wartości plastyczne. Mamy tu do czynienia ze swoistą publicystyką zapisaną językiem fotografii, pogłębiającą nasze widzenie rzeczywistości końca XX wieku. Również sam Autor wielokrotnie podkreślał: ... Inspirowały mnie wydarzenia, te mniej ważne i te najważniejsze. Miałem wiele szczęścia uczestniczyć w nich (1956 – 2000) w roli dziennikarza.
W ciągu wielu lat swojej działalności artystycznej prace Janusza Witowicza były prezentowane na ponad 20 wystawach indywidualnych, m.in. w Kielcach, Rzeszowie, Krośnie i Jarosławiu. Jego wystawa, o znamiennym tytule „Remanent” miała miejsce w 2017 r. Zorganizowało ją w Galerii Nierzeczywistej, z okazji 80. urodzin artysty, Rzeszowskie Stowarzyszenie Fotograficzne (RSF), którego Witowicz od 2016 r. był członkiem honorowym. Dwa lata później Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa pokazała ekspozycję fotografii Janusza Witowicza i Jego synów Igora i Pawła.
Najbardziej znaną i powszechnie kojarzoną z Januszem Witowiczem jest seria fotografii przedstawiająca rzeszowskich gołębiarzy. Zdjęcia zaprezentowano w formie wystawy pod tytułem „W każdą sobotę, czyli rzeszowscy gołębiarze w obiektywie Janusza Witowicza” w 1979 roku m.in.: w Rzeszowskim Towarzystwie Fotograficznym i Muzeum Etnograficznym. W wydanym wówczas katalogu czytamy: To fotoreportaż, w którym każde ujęcie ma swą dramaturgię sięgającą głębiej niż zwyczajna relacja ograniczona miejscem i czasem akcji.
Janusz Witowicz był uczestnikiem wielu wystaw zbiorowych i międzynarodowych salonów fotografii, m.in. w Singapurze (1980), Jugosławii (1981) czy w Hiszpanii (1982). Za swoją twórczość fotograficzną otrzymał ponad 50 medali i wyróżnień. Był też dwukrotnym stypendystą Ministra Kultury i Sztuki. Od lat 60. XX w. jego fotografie były regularnie publikowane na łamach takich tytułów jak: „Życie Warszawy”, „Widnokrąg”, „Fotografia”, „Nowiny Rzeszowskie” i innych.
W latach 80. Witowicz współpracował regularnie z prasą opozycyjną, dokumentując wydarzenia z okresu Solidarności i stanu wojennego na Rzeszowszczyźnie. W 1989 r. zaangażował się w działania mające na celu organizowanie niezależnej prasy podziemnej i uczestniczył w nich do samego końca, czyli do oficjalnego rozwiązania tygodnika „San”. To właśnie w tamtym okresie wykonał serię niezwykle ważnych fotografii ze strajku rolników zaprezentowanych na wystawie „Rzeszowskie 50 dni. Okruchy zdarzeń”. Niestety, tuż po ogłoszeniu stanu wojennego cała wystawa została całkowicie zniszczona. Jak pisał o niej wówczas wspomniany wcześniej Julian Ataman: ...Była nie tylko kronikarskim, dokumentalnym zapisem wydarzeń roku 1980 i 81, ale i sugestywną, przekonującą opowieścią.
Sylwetka oraz twórczość fotograficzna Janusza Witowicza została zaprezentowana w „Antologii fotografii polskiej 1939-1989” Jerzego Lewczyńskiego (1999), która uchodzi za najlepsze opracowanie tego rodzaju w Polsce. Fotografie Janusza Witowicza znajdują się w archiwum rodzinnym, zbiorach prywatnych i kolekcjach muzealnych, m.in. w Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie, Biurze Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, rzeszowskim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej, Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku, a także w Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Zmarł 2 listopada 2021 w Rzeszowie w wieku 83 lat. Został pochowany 13 listopada 2021 na cmentarzu Wilkowyja w Rzeszowie. Upamiętniając wieloletnią aktywności twórczą artysty, w pierwszą rocznicę jego śmierci – 3 listopada 2022, w Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa zorganizowano wystawę fotografii Janusza Witowicza – Witowicz 84.
Barbara Bokota-Tomala
Piotr Piech
Prawa autorskie majątkowe do fotografii: Polska Press. Utwór ani żadna jego część nie może być przetwarzana ani wykorzystywana bez zgody Polska Press.
